Kuşaklar arası bariyerler yıkıldı

İnsan ömrünün uzamasıyla beraber bugün neredeyse 5 kuşak bir arada yaşıyor. Dünyada yaşam pratiklerinin değişmesi, teknolojinin gündelik hayatta önemli bir yer edinmesi ve ‘modern çağın dijital yerlileri’ olan genç kuşağın önceki kuşaklardan farklı biçimde yaşaması nedeniyle kuşaklar arası ilişkiler boyut değiştirip zayıflarken, çatışmalar artıyor ve kuşaklar giderek birbirinden uzaklaşıyor. 2007 yılında, Devlet Planlama Teşkilatı tarafından hazırlanan Yaşlanma Ulusal Eylem Planı’ndaki hedeflerden biri, kuşaklar arası dayanışmanın sağlanması idi. Bu yolda, kuşaklar arası iletişimi artıracak, farklı kuşakları bir araya getirecek projelerin geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması gerekiyordu. Ege Üniversitesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı Yaşlı Sağlığı doktora öğrencisi Buğçe Kamer Baybaş tam da böyle bir proje geliştirip onu hayata geçirdi. Baybaş bir süredir, Ege Üniversitesi’nde 60 yaş üzerindeki bireylerin ücretsiz eğitim aldığı Tazelenme Üniversitesi’ne gönüllü destek veriyordu. Yaşlıların toplumun dışına itilmemesi için genç kuşakla iletişimini artırmaya yönelik neler yapılabileceği üzerine düşünüyordu.  Bir gün, Konak Atatürk Sağlık Meslek Lisesi’nin öğretmenleri üniversiteyi ziyaret edip gençlerle Tazelenme Üniversitesi’ndeki yaşlıları bir araya getirmek istediklerini söylediler. Hep birlikte düşünüp taşındılar, bunu oyunlar aracılığıyla yapmaya karar verdiler. Yaşlılar gençlere eski oyunları, gençler ise yaşlılara yeni oyunları öğretecekti; sonrasında birlikte bu oyunları oynayacaklardı. Bir yandan kuşaklar arası iletişim güçlenecek, bir yandan da unutulmuş eski oyunlar canlanacaktı. 10 yaşlı ve 10 gençten oluşan 20 kişilik bir grupla 3 ay boyunca bunu denediler. Yaşlılar ve gençler bir araya gelip birbirlerine öğretmek istedikleri oyunları belirlediler ve oynadılar. Martta proje sona erdi. Ama tadı herkesin damağında kalmıştı.

Gençler ve yaşlılar 9 ay birlikte oyun oynadı

Tam o sırada, İzmir’de Değer Taşı Oyunu’nun oynandığı bir etkinlikte bulunmuş bir lise öğretmeni Baybaş’a Ortak Değerler Hareketi’nden ve Değer Taşı Oyunu’ndan söz etti. Baybaş sonrasında araştırınca, Ortak Değerleri Destekleme Programı’ndan haberdar oldu. Hiç vakit kaybetmeden, ‘Siz Küçükken Biz Büyürken’ adlı projeyi yazdı ve programa başvurdu. Hayali, yaşlıları ve gençleri oyunla buluşturduğu projeyi daha geniş çapta hayata geçirmekti. Amacı, kuşaklar arası ilişkileri güçlendirmek ve gençlerle yaşlıların birbirlerine yönelik önyargılarının kırılmasını sağlamaktı. Değer odaklı bir toplumsal dönüşüm için, toplumun farklı kesimleri arasında ortaklıkların ve diyaloğun geliştirilmesi şarttı. Baybaş projeyi uzman öğretmen Ülker Orhan ile birlikte yürüttü. Projeye, Konak Atatürk Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi, Adnan Saygun Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi, Arkas Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi, Havva Özişbakan Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi ile Batı Anadolu Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi’nden 50 genç, Tazelenme Üniversitesi’nden de 50 yaşlı katıldı. 2018’in ekim ayında 100 kişi bir araya gelip oynayacakları oyunları seçtiler. 9 ay boyunca her ay farklı bir lisede bir araya gelerek bu oyunları oynadılar.  “İleri yaştakilerin gençlere öğretmek istediği oyunların başında Cicoz geliyordu. Bu oyun projenin favori oyunu oldu” diyen Baybaş oyunu şöyle tarif ediyor: “Gençler ve yaşlılar bir daire oluyorlar, onlar oyunun şarkısını söylerken, tuttukları ipin içinden bir yüzük elden ele geçiyor. Ortadaki ebe ise yüzüğün kimin elinde olduğunu en fazla 3 seferde tahmin etmeye çalışıyor.”

Bu 9 ayda, gençler yaşlılardan Aşık ve Bezirganbaşı gibi oyunları da öğrenip oynadılar. Ama gençlerin Cicoz veya Aşık gibi eski oyunları bilmediği gibi, yaşlıların da gençlerden öğrendiği oyunlar oldu. Bunlar özellikle evin içinde oynanan, Sessiz Sinema veya Vampir Köylü gibi oyunlardı. Projeye dahil olan gençler 18 yaşında. Yani, sokakta oynayan son çocuk kuşağı; sokak oyunlarını ucundan yakalamış nesil. Bu yüzden, bazı ortak oyunlar da çıktı. Gençlerle yaşlılar, birkaç kez Değer Taşı Oyunu’nu da oynadılar. Gençlerden bu oyunu daha önce oynamış olanlar vardı ama yaşlılar ilk kez oynadı. Gençlerde özgürlük, hayvan hakları, çevre gibi yeni nesil değerler öne çıkarken, yaşlıların baskın değerleri komşuluk ve vatanseverlik oldu. İki kuşağın ortak değerleri ise sevgi ve saygı idi. Yaşlılar Değer Taşı Oyunu’nu o kadar çok sevdiler ki, bugün hepsinin evinde var.

Projenin kapanışı, 28 Mayıs Dünya Oyun Günü’nde Kuşaklararası Oyun Şenlikleri ile yapıldı. İzmir’de Gündoğdu Meydanı’nda yüzlerce genç ve yaşlı bir araya gelerek oyun oynadı.

İki kuşak, farklılıklarına rağmen ortak değerlerde buluştu

Projeye başlamadan önce, gençlere ve yaşlılara 16 soruluk bir anket uygulanmıştı. Proje öncesinde gençler genelde ‘Bütün yaşlılar aynıdır, sürekli öğüt verirler” ya da “Yaşlılar huysuzdur” gibi kanaatlere sahipti. Yaşlılar da gençlere karşı önyargılıydı. Gençlerin daha duyarsız, biraz bilmiş olduğunu düşünüyorlardı. Ama projenin sonunda her iki kuşağın da önyargıları kırılmış, birbirleriyle ilgili düşünceleri tamamen değişmişti. Yaşlılar gençlerin eski oyunları seveceğini, bu oyunların onların ilgisini çekebileceğini düşünmemişlerdi. Ama hiç de öyle olmadığını gördüler. En sevilen oyunlar yaşlıların öğrettikleri oldu. Gençler daha çok bu oyunları oynamak istedi. Projenin sonunda gençler “Önemli olan yaş farkı değil, düşüncelerimiz. Yaşlılarla bir araya gelince, aynı yaşta olduğumuzu fark ettik, çok eğlendik” dediler. Yaşlılar ise normalde gençlerle iletişim kurmakta zorlanırken, oyunlar sayesinde bunu kolayca başarabildiklerini söylediler. Baybaş ile Orhan, bu projeye katılacak öğrencileri özellikle sağlık meslek liselerinden seçmişti. Çünkü bu öğrenciler geleceğin sağlık çalışanları olarak yaşlılarla çok sık bir arada olacaklardı. “Bize yaşın sadece sayılardan ibaret olduğunu öğrettiniz” diyen gençlerden bazıları, bu proje sayesinde üniversitede yaşlılıkla, yaşlı bakımıyla ilgili bölümleri seçtiler. Oyun sadece bir iletişim aracıydı. İki kuşak, farklılıklarına rağmen ortak değerlerde buluştular.

Baybaş, “Kuşak çatışmalarının temelinde aslında anlam ve değerler çatışması yatar. Yaş değil, değerler çatışır. Kuşaklar daha sık bir araya gelerek ortak değerlerde buluştuğunda, çatışmaların en aza indirgeneceğine inanıyorum” diyor.

Baybaş’ın şimdiki hayali, İzmir’de küçük bir grupla başladığı bu projeyi tüm şehre yaymak. Sonrasında da Ege Bölgesi’ndeki şehirlerden okulları dahil ederek projeyi tüm bölgede hayata geçirmek.