Ortak Değerler Hareketi

Birlikte Yaşayabilecek miyiz

Çocukların dilini çözen kuklalar

Türkiye'deki cinsel suçların yüzde 46'sı çocuklara karşı işleniyor. Bunların yüzde 70 ila yüzde 85’inde fail, çocuğun tanıdığı ve güvendiği bir kişi. Şırnak Üniversitesi Çocuk Gelişimi bölümü doktora öğrencisi Zeynep Turan, çocuk istismarı ve ihmali vakalarını önleme yolları üzerine düşünürken, bir gün çok tesadüfi bir şekilde önünde bir ışık yandı. Turan aynı zamanda kukla tasarımcısı. Birkaç yıl önce, Üsküdar Üniversitesi’nde çalışırken, bir hocanın 17 yaşındaki otistik kızına, yaptığı kuklalardan birini hediye etti. O kuklayla çocukta muazzam bir değişim gerçekleşti; çocuk iç dünyasını yetişkinlerle paylaşmaya başladı. Turan bunu görünce, kuklaların çocuk gelişiminde, istismarla mücadelede işlevsel olabileceğini fark etti. Sonrasında, yeğenine ve arkadaşlarının çocuklarına kuklalar hediye etti ve çocuklardaki değişimi, kuklalar aracılığıyla iletişim kurduklarını fark etti.

Öğrencilerinin staj yaptığı uygulamalı anaokullarına gittiğinde, “Acaba biz sınıflarda çocuklara bedenlerini korumaları gerektiğini kuklalarla nasıl anlatabiliriz?” diye düşünmeye başladı. Ne de olsa, çocukların kendi haklarını öğrenip ‘Hayır’ diyebilmeleri, bedenlerini koruyabilmeleri açısından önemli. Turan’ın bir eğitim modülüne ihtiyacı vardı.

Bu eğitim modülü, mutlu ve özgüvenli bireyler yetişmesine katkı vermeliydi. Çocuklar, aldıkları eğitimle duygularını anlamlandırıp yönetmeyi öğrenmelilerdi. Turan, en az 10 öğretim üyesinden daha destek alarak ‘Çocuk Dostu Kuklalar Eğitim Modülü’nü oluşturdu. Modül, hem çocukları hem ailelerini hem de öğretmenleri kapsıyor. “Öğretmenlerin çocuk hakları, çocuk ihmali, istismarı konularında yeterli bilgiye sahip olmadıklarını fark ettim” diyen Turan, bu nedenle hem öğretmenlere hem de ailelere eğitim vermeye başladıklarını söylüyor.

Çocukların kendine güveni arttı

Turan, Şırnak’a atandıktan sonra iş yoğunluğunun da azalmasıyla Çocuk Dostu Kuklalar’ı Şırnak’ta nasıl hayata geçirebileceği üzerine düşünürken Ortak Değerleri Destekleme Programı’nın ilanını gördü. Proje içeriği değerler kavramına vurgu yapıyordu. Çocuk Dostu Kuklalar projesi tam da değerlerimizle ilgiliydi. Bir çocuğa güven, adalet, sevgi ve saygı gibi değerler aşılanabilse belki çocukları ihmal ve istismar tamamen durdurulamazdı ama en azından daha duyarlı, daha bilinçli, daha sağlıklı nesiller yetişebilirdi. Kuklalar bunun aracı olabilirdi. Turan, Çocuk Dostu Kuklalar Eğitim Modülü’ne değer odaklı etkinlikler yerleştirdi. ‘Birlikte Yaşayabilecek miyiz?’ isimli projesi desteğe hak kazandıktan sonra, proje ekibiyle beraber, Silopi’de bir köy okulundaki boş dersliğe Ortak Değerler Hareketi atölyesi kurdu.

İlk olarak, çocuklarla hayallerindeki çocuğu çizdikleri atölyeler gerçekleştirdi. 40 çocuktan hayallerindeki oyuncağı çizmelerini istedi; sonra bu oyuncakları alıp çocuklara ulaştırdı. Hem okul müdürüne hem de sınıf öğretmenine eğitim modülünü anlattı.

Haftanın iki günü okulda kuklalar, drama ve sanat etkinlikleriyle eğitim modülünü uygulamaya başladılar. Çocukların annelerine de farkındalık eğitimleri verdiler. Turan, “Çocuklar istismara uğradıklarında, bunu doğrudan veya dolaylı yoldan ailelerine veya öğretmenlerine anlatmaya çalışırlar. Çocuk resim yaparken, oyun oynarken veya oyuncağıyla konuşurken kendini ifade edebilir. Farkındalık düzeyi düşük olduğunda, çocuğun derdi fark edilmez” diyor ve amaçlarının anneler ve öğretmenlerde bu farkındalığı artırmak olduğunu söylüyor. Çocuk Dostu Kuklalar projesi kapsamında İstanbul Kartal’daki bir anaokulda da öğretmenlere bir eğitim verildi.

Sırada, Ankara Polatlı’daki öğretmenlere eğitim modülünü tanıtmak var. Bu projeyle Silopi’deki çocuklara sevgi, saygı, güven, işbirliği, yardımlaşma, dayanışma ve paylaşma gibi değerler aşılandı. Çocukların özgüvenleri arttı; çevreleriyle daha sağlıklı iletişim kurmaya başladılar. Destek programının sonuna gelinse de, projeyi sürdüreceğini belirten Turan, şöyle diyor: “43 çocuğumuza, 5 öğretmenimize ‘Çocuk Dostu Kuklalar Eğitim Modülü’müzü ulaştırdık. Ben Şırnak’ta yaşadığım müddetçe o öğretmenler ve çocuklarla iletişimde kalıp bu eğitimlerin kalıcı olması adına ara ara atölyeler düzenleyeceğim.

Bir çocuğa bile gerçek anlamda dokunabildiysek, onu koruyabildiysek, bu bence toplum açısından ulaştığımız en büyük hedef olmalı.”